To opłata ustalana poprzez uchwałę rady gminy, nałożona na właściciela nieruchomości w związku ze wzrostem jej wartości. Stanowi ona kompensację za korzyści wynikające z inwestycji publicznych, takich jak budowa infrastruktury technicznej, które przyczyniają się do podniesienia wartości danej nieruchomości.
Opłaty adiacenckie stosuje się do nieruchomości bez względu na ich rodzaj i położenie,
jeżeli urządzenia infrastruktury technicznej zostały wybudowane z udziałem:
Wyłączone z tej opłaty są nieruchomości przeznaczone w planie miejscowym na cele rolne i leśne.
Budowa urządzeń infrastruktury technicznej to:
W kosztach budowy urządzeń infrastruktury technicznej uczestniczą właściciele nieruchomości lub użytkownicy wieczyści gruntów przez wnoszenie na rzecz gminy opłat adiacenckich.
Ustalaniem wysokości opłaty adiacenckiej zajmuje się wójt, burmistrz albo prezydent miasta w terminie 3 lat od dnia stworzenia warunków do podłączenia nieruchomości do poszczególnych urządzeń infrastruktury technicznej albo od dnia stworzenia warunków do korzystania z wybudowanej drogi, jeżeli w dniu stworzenia tych warunków obowiązywała uchwała rady gminy.
W celu ustalenia opłaty przyjmuje się stawkę procentową zawartą w uchwale rady gminy.
Wysokość opłaty adiacenckiej zależy od wzrostu wartości nieruchomości, który był skutkiem budowy urządzeń infrastruktury technicznej. Wzrost wartości ustala rzeczoznawca majątkowy. Wysokość opłaty adiacenckiej wynosi nie więcej niż 50% różnicy między wartością, jaką nieruchomość miała przed wybudowaniem urządzeń infrastruktury
technicznej, a wartością, jaką nieruchomość ma po ich wybudowaniu. Opłata dla nieruchomości położonych na obszarze Specjalnej Strefy Rewitalizacji wynosi nie więcej niż 75% różnicy wartości.
Na wniosek właściciela nieruchomości opłata adiacencka może być rozłożona na oprocentowane raty (maksymalny okres to 10 lat, raty płatne raz do roku). Gmina może zabezpieczyć taką wierzytelność wpisując się do księgi wieczystej nieruchomości.
W niektórych przypadkach, w których wartość nieruchomości wzrasta, może, ale nie musi zostać nałożona opłata adiacencka. Wiele gmin jeszcze nie ustaliło precyzyjnych stawek procentowych, co utrudnia wydanie wiążącej decyzji dotyczącej tej opłaty. To zagadnienie budzi kontrowersje, co skutkuje zróżnicowanym podejściem samorządów do jej pobierania.
Część gmin, nawet posiadając określone stawki, rzadko nalicza opłatę. Zazwyczaj rezygnuje się z niej, gdy wzrost wartości nieruchomości wynika z realizacji podstawowych inwestycji infrastrukturalnych, takich jak zapewnienie dostępu do bieżącej wody czy utwardzenie dróg.
